خبرگزاری شبستان؛ گروه فرهنگ: حکمرانی فرهنگی به فرآیند مدیریت و تنظیم منابع، نهادها و سیاست‌های فرهنگی برای ارتقای توسعه، تنوع و پایداری فرهنگی اشاره دارد. حکمرانی فرهنگی مؤثر برای پرورش خلاقیت، نوآوری و انسجام اجتماعی و همچنین برای ارتقای رشد اقتصادی و رقابت ضروری است. با این حال، حکمرانی فرهنگی با چالش ها و موانع متعددی مواجه است که مانع از رسیدن به اهدافش می شود.

جهانی شدن روزافزون کالاها و خدمات فرهنگی منجر به همگن شدن فرهنگ ها شده و تنوع و منحصر به فرد بودن فرهنگی را تهدید می کند. بسیاری از کشورها فاقد یک سیاست جامع فرهنگی هستند که منجر به تصمیم گیری موقت و عدم هماهنگی بین نهادهای فرهنگی می شود. مؤسسات فرهنگی اغلب از بودجه ناکافی رنج می برند، که حفظ و توسعه زیرساخت ها، برنامه ها و خدمات فرهنگی را دشوار می کند. مهاجرت متخصصان فرهنگی با استعداد از کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه یافته منجر به فرار مغزها می شود و کشورهای در حال توسعه را از تخصص بسیار مورد نیاز محروم می کند.

شکاف دیجیتالی فزاینده بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه دسترسی به محتوای فرهنگی، آموزش و آموزش را با مشکل مواجه می کند و نابرابری های فرهنگی را تشدید می کند.

مقررات بیش از حد و موانع بوروکراتیک مانع اجرای طرح ها و طرح های فرهنگی می شود. فساد و خویشاوندی در نهادهای فرهنگی و دولت ها شفافیت، پاسخگویی و حکمرانی خوب را تضعیف می کند. مشارکت و مشارکت محدود عمومی در فرآیندهای تصمیم گیری فرهنگی منجر به عدم مالکیت و پاسخگویی می شود. تعارضات بین گروه ها و جوامع فرهنگی مختلف مانع همکاری و تفاهم فرهنگی می شود. تغییرات اقلیمی تهدید قابل توجهی برای مکان‌های میراث فرهنگی، اقدامات فرهنگی ناملموس و معیشت فرهنگی است.

حکمرانی فرهنگی با چالش ها و موانع متعددی مواجه است که ساختار توسعه فرهنگی، تنوع و پایداری را تهدید می کند. برای مقابله با این چالش‌ها، دولت‌ها، نهادهای فرهنگی و جامعه مدنی باید برای توسعه سیاست‌های فرهنگی جامع، افزایش بودجه، ترویج آموزش فرهنگی، تقویت همکاری‌های بین‌المللی و استفاده از فناوری با یکدیگر همکاری کنند. با انجام این کار، می توانیم اطمینان حاصل کنیم که حکمرانی فرهنگی مؤثر، کارآمد و عادلانه است و منابع فرهنگی به گونه ای مدیریت و تنظیم می شوند که به نفع همه مردم و جوامع باشد.

برای شناخت هرچه بهتر موانع حکمرانی فرهنگی و ارتباط میان و فرهنگ و حکمرانی گروه فرهنگ خبرگزاری شبستان گفتگویی با حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد اسماعیل عبداللهی،   نویسنده کتاب نور ایمان و عقل در حکمرانی ترتیب داده شده است که از نظرتان می گذرد:

 

 

به عنوان اولین سوال در خصوص فرهنگ و مفهوم بنیادین حکمرانی توضیح بفرمایید

مفهوم فرهنگ و مفهوم حکمرانی هر دو از مفاهیم پیچیده‌ای هستند که  در حوزه‌های مختلفی از جمله فلسفه، ارتباطات، علوم سیاسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. با این وجود فرهنگ به عنوان بستر اجتماع در نظر گرفته می‌شود و نباید به آن به عنوان عنصری در کنار اقتصاد و سیاست نگاه کرد. فرهنگ همان ارزش‌ها و باورها و اعتقاداتی است که روح حاکم بر سیاست و اقتصاد را تشکیل می‌دهد. بر این اساس فرهنگ‌ها در سنت‌های مختلف تمایزهای بسیاری دارد به عنوان مثال فرهنگ ایرانی با انگلیسی آلمانی و غیره تفاوت دارد.

با توجه به توصیف عنصر فرهنگ و حکمرانی به نظر شما فرهنگ معیار چیست و چه ارتباطی با حکمرانی پیدا می‌کند؟

برای ارتباط میان فرهنگ با حکمرانی باید تعریف مثبتی از حکمرانی ارائه کرد در این میان حدود ۴۰۰ تعریف در خصوص حکمرانی وجود دارد. بر این اساس حکمرانی فرایند اداره از طریق مشارکت همه ذینفعان یا اعمال هدفمند قدرت با هم افزایی همه بازیگران از مرحله طراحی تا اجرا است.

مفهوم اصلی مشترک میان فرهنگ و حکمرانی  ذینفعان هستند. ما برای آنکه هدایت سیاسی و اجتماعی درستی بر جامعه داشته باشیم نیازمند باز تولید پدیده‌های اجتماعی و برای این هدف نیازمند باز تولید علوم اجتماعی هستیم.

بر همین اساس برای باز تولید علوم اجتماعی نیازمند تعریف شبکه‌های علوم فرهنگی هستیم. لذا باید در حوزه فرهنگ یک مطالعات جامع و گسترده انجام شود و مجموعه دانش‌هایی که می‌توانند در حوزه فرهنگ سرآمد باشند را تعریف کنیم.

از ارتباط عمیق فرهنگ و حکمرانی چه عناصری و مبانی اساسی استخراج می شود؟

با توجه به رابطه فرهنگ با حکمرانی سه واژه مهم استخراج می‌شود که شامل حکمرانی فرهنگ، حکمرانی فرهنگی و دیگری فرهنگ حکمرانی  است. تفاوت حکمرانی فرهنگ با حکمرانی فرهنگی در این است که در مولفه دوم مبنا و مولفه حکمرانی فرهنگ است یعنی در حوزه امنیت، پزشکی، اقتصاد سیاست اساس کار فرهنگ است. اما در حکمرانی فرهنگ به  اداره درست سیاست‌ها و ساختارهای فرهنگی می‌پردازد؛ در واقع در این مدل مدیریت بر اجرای درست خود فرهنگ تمرکز دارد.

اما در مولفه سوم که فرهنگ حکمرانی است که برای حل مسائل فرهنگی به آداب و رسومی معتقد است اگر این آداب و رسوم در حل تعارضات اجتماعی و پاسخگویی به سوالات و شبهات آنها دخالت داشته باشد نشان می‌دهد ما به فرهنگ حکمرانی پایبند هستیم. انگاره‌های مسلط بر رفتار بازیگران و ذینفعان از دیگر تعریف‌های فرهنگ است و در حوزه فرهنگ حکمرانی ما به دنبال پیاده سازی این انگاره‌ها هستیم.

برای اثرگذاری هرچه بیشتر فرهنگ حکمرانی چه مؤلفه هایی نیاز است؟

مهمترین معیار اثرگذاری فرهنگ حکمرانی ساختار حکمرانی است؛ بر این اساس فرهنگ حکمرانی تغییرات تدریجی در عملکرد ایجاد می‌کند؛ لذا در تحولات خود بازیگران جدیدی را وارد میدان می‌کند.

با این تفاسیر فرهنگ حکمرانی نیازمند نظارت و بررسی مداوم است بر این اساس نفوذ در ساختارها و تغییر تحول آفرین اجتماعی از طریق فرهنگ حکمرانی محقق می‌شود. برای نفوذ ابتدا ذائقه فرهنگی حکمرانان را تغییر می‌دهند تا بتوانند در ساختارها نفوذ داشته باشند.

با این تفاسیر فرهنگ معیار در جمهوری اسلامی چه ویژگی هایی دارد؟

فرهنگ معیار در جمهوری اسلامی فرهنگی است که درون‌زا، آینده نگر، آماده مواجهه فعال باهجمه‌های گسترده. نسبت به تکانه‌های فرهنگی ملی و منطقه‌ای و جهانی و در صنعت متعالی باشد. بی شک حکمرانی فرهنگی و فرهنگ حکمرانی هر دو دارای اهمیت هستند وقتی فرهنگ اساس سبک زندگی انسان است و همه ماموریت‌های دین اصلاح سبک زندگی به سمت توحید و ارزش‌های دینی است نشان می‌دهد که ما می‌توانیم فرهنگ سالم و غیر سالم داشته باشیم.

لذا باید برای تعالی جامعه به دنبال توسعه فرهنگ سالم باشیم و برای حکمرانی فرهنگی و فرهنگ حکمرانی باید ابتدا فرهنگ سالم را خوب بشناسیم. بر این اساس ما هم از لحاظ فردی و هم از لحاظ اجتماعی نیازمند تعالی فرهنگی و شناخت فرهنگ خوب هستیم. اساس این کار هم پرداختن به علوم فرهنگی است و باید برای آن برنامه‌ریزی‌های متعددی داشته باشیم.

آیا برای حکمرانی فرهنگی نقشه و برنامه ای وجود دارد؟

امروز باید از نقشه حکمرانی فرهنگی به سند حکمرانی فرهنگی برسیم چرا که این حکمرانی خصوصیت‌هایی دارد که در نقشه راه وجود ندارد. امروز بسیاری از دستگاه‌های فرهنگی از نقشه فرهنگی کشور غفلت کرده‌اند این در حالیست که رهبر معظم انقلاب می‌فرماید: نقشه فرهنگی از نقشه علمی کشور بسیار مهمتر است.