به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: نشست «عرفان‌های مدرن و آینده ایران» با محوریت بررسی کتاب «سایبان خودساخته عرفان مدرن» به عنوان نخستین نشست از سلسله نشست‌های «حکمرانی دینی» به همت خبرگزاری شبستان، صبح روز شنبه ۲۰ مرداد ماه در سالن جلسات ساختمان شهید سلیمانی ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور برگزار شد.

در این نشست حجت‌الاسلام «محمداسماعیل عبداللهی» نویسنده این کتاب؛ «ابوالفضل تاجیک» معاون دانشکده مطالعات اسلامی و مدیر گروه ادیان و عرفان دانشگاه بین‌المللی اهل‌بیت (ع)؛ «مهدی ملکی» متخصص و پژوهشگر روانشناختی؛ «اصغر کشوری» پژوهشگر علوم اجتماعی و مدیرعامل بنیاد حیات طیبه جهان اسلام؛ «زهرا ریاضی» معاون سلامت سازمان سلامت کوثر حضور داشته و به ارایه مباحث و نظرات خود پرداختند.

در بخش ابتدایی این نشست «محمد راستگردانی» سردبیر خبرگزاری شبستان، با اشاره به اینکه این رسانه در نظر دارد مباحث مختلف در عرصه های سیاسی، دینی، فرهنگی و حتی بین‌الملل را در سطوح گوناگون در این خبرگزاری برگزار کند، افزود: در این راستا نخستین نشست امروز با عنوان «عرفان‌های مدرن و آینده ایران» برگزار می‌شود اما این آمادگی از سوی خبرگزاری شبستان وجود دارد که بتوانیم از ظرفیت دانشگاه‌ها، اساتید و دانشجویان در عرصه‌های دین، فرهنگ و اندیشه بهره مند شویم.

بر پایه این گزارش، در ادامه، حجت الاسلام محمد اسماعیل عبداللهی، با بیان اینکه سمپوزیوم‌های علمی مختلفی در دنیا از جمله در کشور ما برگزار می‌شوند که تاثیر فراوانی بر فضای علمی بر جای می‌گذارند، اظهار کرد: اما مسئله و خلا اینجاست که توجه داشته باشیم گاهی نامسئله‌ها را مسئله می‌کنند و بعضا آنچه که مطرح می‌شود، مکتوب نیست و هیچ سندی هم ندارد اما ابتکار عملی که خبرگزاری شبستان به خرج داده آن است که اولا این نشست بر پایه مسایل واقعی است که اکنون تا آینده کشور ما را گرفتار خود کرده و خواهد کرد؛ از سوی دیگر مساله مطرح شده بر پایه یک کتاب علمی و در نهایت مستندی مکتوب است که چاپ‌های مختلفی داشته و یک موضوع مشخص را بر پایه منابع متعدد مورد بررسی قرار داده است؛ از سوی دیگر طی نشستی اینچنین ترکیبی از اساتید دانشگاه گردهم آمده‌اند و با جمعی از اساتید در رشته‌های جامعه‌شناسی، عرفان‌پژوهی و روان‌شناسی مواجهیم که جای تحسین دارد؛ بنابراین این نشست تحول خوبی را در حوزه خبرگزاری‌های دینی ایجاد خواهد کرد و می‌تواند به مثابه یک الگو باشد تا تک به تک مسایل مختلف و از جمله مسایل ناپیدای آینده کشور این نشست‌ها ادامه یابد.

نویسنده کتاب «سایبان خودساخته عرفان مدرن» ادامه داد: در مورد معنویت‌های نوظهور در دنیا آمار دقیقی نداریم اما گفت و شنودهایی که در محیط‌های آکادمیک جهان اسلام ارایه شده به ما نشان می‌دهد که ۲۰۰ هزار فرقه مذهبی و دینی فعال در دنیا و ۱۳ هزار معنویت‌واره داریم که از این میان هزار مورد معنویت‌واره در ایران فعال هستند که البته در این مجال من در رابطه با چند مورد از معنویت‌های فعال در ایران سخن خواهم گفت و به طور خاص در رابطه با کتابی که نوشته‌ام و در آن به چندین مورد از این معنویت ها اشاره شده است.

حجت الاسلام عبداللهی گفت: جالب آنجاست که کسانی که سد راه دین‌داری هستند و سعی دارند دین‌داری توسعه پیدا نکند، همان‌ها نیز برای توسعه معنویت‌گرایی افراطی شدیدا فعال‌اند؛ حال پرسش آن است که چگونه چنین اتفاقی می‌افتد و چطور آن سیستم به دنبال ترویج معنویت‌گرایی است؟ چه تفاوت هایی میان دین و معنا وجود دارد و بین معنویت‌گرایی و دین‌مداری چه فاصله‌ای است که وقتی این دو را با هم مقایسه می کنیم دو خط مشی متفاوت و کلان را می بینیم؟

عضو هیات علمی دانشگاه تهران خاطر نشان کرد: در یک جمله می توانم بگویم آنچه که باعث این سیاست‌های دوگانه در رفتارهای دین‌داران و معنویت‌باوران و معناگرایان شده آن است که دین وصل به قوه فراطبیعی و فرابشری است و تلقی آن است که دین یک سبک زندگی فرابشری را ارایه کرده و سبقه و سویه ماورایی دارد اما معنا یک مولفه ساخته شده است، به این معنا که مثلا یک معما را می‌شود در آزمایشگاه تولید کرد اما دین را نمی‌شود؛ لذا از این جهت است که از ارتباط با طبیعت معنا تولید می‌شود، آنها از ارتباط با ابتذال، از ارتباط با حیوان و… و. معنا تولید می‌کنند؛ بنابراین تلقی آنها این است که اگر بتوانیم معنویتی تولید کنیم که به ذائقه نسل‌های آینده خوش آید و از سوی دیگر در انحصار ادبیات مفهومی ما باشد، موفق خواهیم بود؛ در نتیجه آنچه از دنیا از تولید معنویت‌ها می گذرد، آن است که بتوانند معنویت‌های انحرافی را به جای دین معرفی کنند.

حجت الاسلام عبداللهی افزود: در جامعه ما با شدت یافتن این معنویت‌ها طی ۲۰ تا ۲۵ سال اخیر تلقی آن است که اگر شخصی یکی از این معنویت‌ها را انتخاب کرد و انسان معنویت‌گرایی هم بود؛ او در عین حال دین‌دار هم هست؛ برای مثال مطالبی از «اشو» و «پائولو کوییلو» مطرح می‌شود که نمونه‌هایی از مواردی هستند که این روزها تحت عنوان معنویت مطرح می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه پشت بسیاری از این معنویت‌های نوظهور دست‌های استعمار و استکبار، سیاست‌زدگی و حتی مسایل و سلطه اقتصادی و امنیتی را نیز می‌توان پیدا کرد، تصریح کرد: در واقع آنها سعی می‌کنند این راهبرد را گسترش دهند که معنویت‌گرایی نوعی دین‌داری است و می‌گویند که اگر مثلا به آموزه‌های اشو معتقد باشید دین‌دار هم هستید در حالی که در برخی از این معنویت‌ها خداستیزی موج می‌زند؛ لذا دین‌پنداری معنویت‌ها یک خطای راهبردی است که باید با آن مبارزه علمی کرد و راهکاری که می‌شود برای این مقابله پیشنهاد داد، آن است که در مواجهه با این جریان ها با تدبیر حرکت کنیم.

این استاد دانشگاه گفت: در این راستا مهمترین راهبرد ارتقای هوش معنوی جامعه است؛ اگر سطح هوش معنوی جامعه را بالا بردیم و این تلقی‌های باطل را برایشان روشن کردیم، موفق شده‌ایم که مبارزه جدی با این معنویت‌ها داشته باشیم؛ دستبند زدن و مبارزات سخت به جز اینکه حساسیت را بیشتر کرده و موجب ترویج آن معنویت می‌شود، دستاوری ندارد؛ بنابراین باید هوش معنوی را ارتقا داده و از جنبه آکادمیک به مسئله بپردازیم.

وی گفت: خطرات معنویت‌های التقاطی را در ایران از همین الان برای ۱۰ سال آینده گوشزد می‌کنم و می‌خواهم بگویم اگر تدبیری برای این گفتمان نشود چه تاثیری در زندگی مردم دارد؛ خطراتی که پیش‌بینی می‌شود آن است که اولا شاهد افزایش خرافات با پوستین دینی مذهبی خواهیم بود یعنی آنچه که اکنون است شاید به چند برابر برسد و اگر برخورد دستگاه‌هایی چون شورای عالی انقلاب فرهنگی و دانشگاه‌ها همین باشد که هست به نتیجه نمی‌رسیم؛ از سوی دیگر مباحث دینی اعتقادی ضعیف می‌شود و این به خاطر ابهامی است که برای دین‌داران ایجاد شده چون کسی نیست که روشنگری کند لذا بنیان‌های دینی تضعیف شده و آیین‌ها و شعائر نادرست جای آیین‌ها و شعائر درست را گرفته و هویت اصیل جامعه از بین رفته و مردم نسبت به ارزش‌های دینی مخالفت می کنند.

حجت الاسلام عبداللهی افزود: از سوی دیگر دوره‌های معنویت‌گرا افزایش پیدا کرده و تفرقه و نفاق ناشی از آن را شاهد خواهیم بود که همه این موارد خلاف آرمان طراحی شده برای انقلاب اسلامی است و با وجود این اتفاقات و طرح های استعماری و دست ساخته بشر که حتی ممکن است بی‌مقصد هم باشند، مسایلی نظیر زایش ادیان جدید، نقش و جایگاه تمدن‌سازیِ دینی را می‌گیرند؛ خطر دیگر آن است که جایگاه تربیتی و اخلاقی دین کمرنگ شده و بی ثباتی اجتماعی و روانی ایجاد می شود که منجر به کاهش انسجام اسلام می شود؛ من امیدوارم ابتکار عملی که خبرگزاری شبستان رقم زده در دوره معاصر امتداد یابد و ما شاهد یک نظام سازی باشیم تا امتداد آن را در جهان اسلام در آینده نزدیک و در محیط های آکادمیک ببینیم.